Dnia 25 listopada 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, która wprowadziła możliwość zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Potrzeba zapewnienia przedsiębiorcom możliwości planowania sukcesji wynika z faktu, iż w ewidencji CEIDG jest wpisane ponad 2.4 miliona przedsiębiorców, a według danych rządowych ponad 230 tysięcy przedsiębiorców skończyło 65 rok życia. Dotychczas przepisy ustaw nie przewidywały możliwości sukcesji przedsiębiorstwa prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Należy podkreślić, że stworzenie instytucji zarządcy sukcesyjnego będzie miało wpływ na stosunki prawnopodatkowe, pracownicze czy administracyjnoprawne. Istotne jest zatem, aby przybliżyć Państwu nowe regulacje w tej materii.
-
Zarządca sukcesyjny
Jak wspomniano wyżej, ustawa umożliwia dokonanie sukcesji przez przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą jako osoby fizyczne, wpisane do CEIDG. Możliwość wprowadzenia zarządcy sukcesyjnego ma umożliwiać zachowanie ciągłości w zarządzaniu przedsiębiorstwem, w szczególności w odniesieniu do firm rodzinnych. Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest jedynie powołanie zarządcy sukcesyjnego, wyrażenie zgody tej osoby na pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego oraz ujawnienie tej informacji w CEIDG. Na mocy ustawy będzie można powołać zarządcę sukcesyjnego zarówno za życia przedsiębiorcy, kiedy to zarząd sukcesyjny wejdzie w życie z chwilą śmierci przedsiębiorcy jak i po jego śmierci. W drugim przypadku zarządca sukcesyjny będzie mógł być powołany przez małżonka zmarłego przedsiębiorcy, któremu przysługiwał udział w przedsiębiorstwie, ustawowego spadkobiercę, który przyjął spadek, spadkobiercę testamentowego, który przyjął spadek oraz zapisobiercę windykacyjnego, który przyjął spadek. Uprawnienie to będzie przysługiwało w terminie dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy, a powołanie zarządcy wymaga formy aktu notarialnego. Uprawnienie zarządcy sukcesyjnego do zarządzania przedsiębiorstwem będzie istnieć do co zasady do momentu działu spadku, nie dłużej jednak niż przez okres dwóch lat. Zarządca sukcesyjny będzie mógł prowadzić sprawy przedsiębiorstwa w spadku, a jedynie w przypadku najistotniejszych czynności wymagana będzie zgoda pozostałych współwłaścicieli albo sądu.
-
Skutki administracyjnoprawne
W stanie prawnym sprzed wejścia w życie ustawy, w przypadku posiadania przez przedsiębiorcę koncesji, licencji, pozwoleń oraz zezwoleń, wraz z jego śmiercią uprawnienia te wygasały, co utrudniało prowadzenie działalności przez następcę prawnego. Na mocy nowej ustawy, jeśli tylko przepisy sektorowe nie wskazują inaczej, zasadą ma być przechodzenie tych uprawnień na następcę prawnego. Ponadto, śmierć przedsiębiorcy nie przekreśli możliwości korzystania z wcześniej udzielonej pomocy publicznej czy ubiegania się o ulgi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
III. Skutki podatkowoprawne
Dotychczas obowiązujące przepisy utrudniały prowadzenie działalności gospodarczej przez następców prawnych m.in. przez skomplikowane rozliczenia podatkowe, brak ustalonej sukcesji podatkowej czy wygaśnięcie prawa do korzystania z numeru NIP. W związku z tym wprowadzono do ustaw podatkowych pojęcie przedsiębiorstwa w spadku, przyznając mu jako masie majątkowej reprezentowanej przez zarządcę sukcesyjnego status podatnika. Oznacza to, że przedsiębiorstwo w spadku będzie mogło mieć statut czynnego podatnika VAT, a przy podatku dochodowym działalność będzie uznawana za pozarolniczą działalność gospodarczą, stanowiąca odrębne źródło przychodu na gruncie przepisów PIT. Przedsiębiorstwa i reprezentujący je zarządca sukcesyjny będzie ponadto mógł posługiwać się numerem NIP zmarłego przedsiębiorcy, które to uprawnienie wygasa dopiero z chwilą wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Co warto podkreślić, do przedsiębiorstwa w spadku zastosowanie będzie miała ochrona wynikająca z wydanej na rzecz przedsiębiorcy interpretacji podatkowej, jak również prawo do rozliczania przyznanych przedsiębiorcy ulg.
Stosunki pracownicze
Przed wejściem w życie ustawy, śmierć przedsiębiorcy prowadzącego działalność w formie jednoosobowej działalności gospodarczej powodowała utratę pracy przez jego pracowników, co w oczywisty sposób utrudniało sukcesję firmy. W związku z wejściem w życie ustawy, jeśli zarząd sukcesyjny zostanie powołany za życia przedsiębiorcy, to umowy o pracę z pracownikami nie wygasną. Jeśli jednak zarząd sukcesyjny został powołany po śmierci przedsiębiorstwa, to choć umowy o pracę co do zasady wygasną, to pracownikom będzie przysługiwało prawo do powrotu na stanowiska wcześniej zajmowane na analogicznych warunkach. Ponadto, w stosunkach pracowniczych zarządca sukcesyjny jest traktowany jako płatnik składek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób u niego zatrudnionych, jak również jest uprawniony do dokonywania wszelkich czynności związanych z zatrudnieniem.
W związku z powyższym należy uznać, że wprowadzona instytucja zarządu sukcesyjnego może ułatwić sukcesję przedsiębiorstwa, choć należy mieć jednak na uwadze, że nie rozwiązuje ona wszystkich problemów praktycznych. Przeprowadzanie sukcesji w firmie jest dłuższym procesem, który należy starannie zaplanować, dlatego zarząd sukcesyjny jest jedynie narzędziem ułatwiającym sukcesję, a nie ją zastępującym. Ponadto należy mieć na uwadze, że pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego powinno być powierzone osobom gwarantującym efektywne planowanie i wdrożenie sukcesji, co wymaga posiadania określonych informacji prawnych.
*Przedstawione informacje nie stanowi opinii prawnej. W celu pozyskania szczegółowych informacji lub pomocy prawnej, uprzejmie prosimy o kontakt:
