W dniu 9 lipca 2018 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r., mocą której zmieniono przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń. Niniejszy newsletter w sposób przekrojowy ujmuje wprowadzone zmiany. 

I. Przedawnienie roszczeń

1. Skrócone terminy przedawnienia

Przez okres przedawnienia należy rozumieć okres, po upływie którego dłużnik jest uprawniony do skutecznego uchylenia się od spełnienia swojego oświadczenia. Okres przedawnienia rozpoczyna swój bieg od dnia następującego po dniu, w którym dłużnik miał spełnić swoje świadczenie, innymi słowy po upływie terminu wymagalności roszczenia. Na mocy nowej ustawy, ogólny okres przedawnienia przewidziany w Kodeksie cywilnym został skrócony z 10 lat do 6 lat. 

Taki sam, 6-letni okres przedawnienia, ma zastosowanie również w przypadku roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również w przypadku roszczeń stwierdzonych ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Jednakże, jeśli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem 3 lat.

W zakresie roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej ustawodawca pozostawił dotychczasowy okres przedawnienia wynoszący 3 lata.

Warto zauważyć, że pozostałe, szczególne terminy przedawnienia przewidziane przepisami Kodeksu cywilnego oraz innych ustaw nie uległy zmianie.

2. Koniec terminu przedawnienia

Nowa ustawa wprowadziła zmianę w zakresie obliczania terminu przedawnienia. Dotychczas, dniem kończącym termin przedawnienia był dzień, odpowiadający dniowi, w którym bieg okresu przedawnienia się rozpoczął. Od 9 lipca 2018 r. koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Dla zobrazowania wprowadzonej zmiany, posłużymy się przykładem:

1. do dnia 9 lipca 2018 r. – jeśli płatność za fakturę wystawioną w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej miała być dokonana w dniu 10 maja 2012 r., okres przedawnienia rozpoczął swój bieg 11 maja 2012 r., a przedawnienie nastąpiło 11 maja 2015 r. (3-letni okres przedawnienia);

1. od dnia 9 lipca 2018 r. – jeśli płatność za fakturę wystawioną w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej ma być dokonana w dniu 10 maja 2019 r., okres przedawnienia rozpocznie swój bieg w dniu 11 maja 2019 r., a przedawnienie nastąpi 31 grudnia 2022 r. (3-letni okres przedawnienia);

W sytuacji, gdy przepisane prawem szczególne terminy przedawnienia są krótsze niż dwa lata, wówczas koniec terminu przedawnienia przypada na dzień odpowiadający dniowi, w którym przedawnienie rozpoczęło swój bieg. A zatem, jeśli roszczenie o wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad, którego okres przedawnienia wynosi 1 rok, stało się wymagalne 10 maja 2019 r., za koniec terminu przedawnienia należy przyjąć 11 maja 2020 r.

3. BADANIE PRZEDAWNIENIA PRZEZ SĄD Z URZĘDU

Przed wprowadzeniem opisywanych zmian, w przypadku skierowania przez wierzyciela powództwa o zasądzenie przedawnionego roszczenia, aby uchylić się od jego spełnienia, dłużnik musiał podnieść zarzut przedawnienia. Na mocy wprowadzonej nowelizacji, gdy w sporze sądowym po stronie pozwanej będzie występował konsument, to sąd z urzędu zbada, czy roszczenie uległo przedawnieniu. W sytuacji, gdy pozwanym będzie przedsiębiorca, to nadal w obronie swoich interesów trzeba będzie podnieść zarzut przedawnienia samemu.

Ustawodawca przewidział pewne szczególne okoliczności, które mogą uzasadnić decyzję sądu o nieuwzględnieniu z urzędu przedawnienia, nawet jeśli stroną pozwaną byłby konsument. Zgodnie z dodanym przepisem art. 117¹ Kodeksu cywilnego, w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Sąd wówczas powinien rozważyć w szczególności:

1)  długość terminu przedawnienia;

2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;

3) charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Oznacza to, że sąd opierając się na względach słuszności, będzie mógł nie uwzględnić przedawnienia i w konsekwencji wydać wyrok zgodny z żądaniem powoda.

Szczególnie istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku wskazywania w pozwie o zasądzenie roszczenia daty jego wymagalności. Pominięcie tej informacji spowoduje wezwanie do uzupełnienia braków formalnych, czyli przedłużenie postępowania.

4. Przepisy przejściowe

Wprowadzony ustawą skrócony termin ma zastosowanie również do roszczeń powstałych przed dniem 9 lipca 2018 r., których termin przedawnienia jeszcze nie upłynął. Zgodnie z nowelizacją, z dniem wejścia w życie ustawy, okres przedawnienia wszystkich roszczeń powstałych przed 9 lipca 2018 r. wynosi 6 lat i w tym dniu zaczyna swój bieg od nowa. Od tej zasady ustawodawca wprowadził jednak pewne wyjątki, które sprowadzają się do tego, że pierwszeństwo zawsze będzie miał krótszy termin przedawnienia, chyba że są to roszczenia przysługujące konsumentowi wobec przedsiębiorcy.

Celem ustalenia kiedy przedawni się roszczenie wymagalne przed wejściem w życie nowelizacji w pierwszej kolejności należy ustalić, czy termin przedawnienia liczony zgodnie z brzmieniem nowych przepisów jest dłuższy czy krótszy niż dotychczas. Poniżej znajdą Państwo przykłady, które obrazują zasady zasad ustalania okresu przedawnienia roszczeń, powstałych przez 9 lipca 2018 r.:

1. Nowy termin przedawnienia jest dłuższy niż „stary” (liczony według przepisów sprzed 9.07.2018 r.)

Orzeczenie sądu uprawomocniło się w dniu 10 maja 2010 r., zatem w dniu 11 maja 2010 r. termin przedawnienia rozpoczął swój bieg. Okres przedawnienia według poprzedniej regulacji wynosił 10 lat, a więc w konsekwencji powinien upłynąć z dniem 11 maja 2020 r. Z zasad ogólnych, nakazujących stosowanie nowych przepisów, powinno wynikać, że przedawnienie nastąpi po 6 latach licząc od daty wprowadzenia nowelizacji, na koniec roku, czyli 31.12.2024 r. Zastosowanie ogólnej zasady doprowadziłoby do znaczącego wydłużenia okresu przedawnienia. Ustawodawca w takich sytuacjach nakazuje stosowanie terminów dotychczasowych. Innymi słowy, wskazane powyżej roszczenie przedawni się po 10 latach zgodnie z poprzednią regulacją, czyli z dniem 11 maja 2020 r.

1. Nowy termin przedawnienia jest krótszy niż „stary” (liczony według przepisów sprzed 9.07.2018 r.)

Orzeczenie sądu uprawomocniło się w dniu 14 maja 2016 r., zatem w dniu 15 maja 2016 r. termin przedawnienia rozpoczął swój bieg. Zgodnie z przepisami sprzed nowelizacji okres przedawnienia wynosił 10 lat, a więc w konsekwencji powinien upłynąć z dniem 15 maja 2026 r. W tym przypadku, zgodnie z nowelizacją, dla obliczenia okresu przedawnienia należy zastosować nowe przepisy- nowy termin jest bowiem krótszy. Oznacza to, że 6-letni bieg terminu przedawnienia należy liczyć od dnia 9 lipca 2018 r. Ponieważ jego koniec przypada na koniec roku, w opisanym przykładzie do przedawnienia roszczenia dojdzie z dniem 31 grudnia 2024 r.

Do nieprzedawnionych roszczeń konsumenta, które powstały przed dniem wejścia w życie omawianej nowelizacji, zastosowanie mają przepisy ustawy w brzmieniu dotychczasowym. Innymi słowy, roszczenia przysługujące konsumentom podlegają przedawnieniu na dotychczasowych zasadach.

*Przedstawione informacje nie stanowią opinii prawnej. W celu pozyskania szczegółowych informacji lub pomocy prawnej, uprzejmie prosimy o kontakt.