W dniu 7 czerwca 2018 r. Sejm uchwalił ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Ustawa ta regulować będzie zasady sukcesji przedsiębiorstw osób fizycznych po śmierci ich właścicieli. W dotychczas obowiązującym stanie prawnym brak jest regulacji, które obejmowałyby problematykę sukcesji przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Powoduje to, iż wraz ze śmiercią przedsiębiorcy de facto kończy się byt prawny prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Między innymi dochodzi wówczas do wygaśnięcia zezwoleń oraz koncesji, a także uprawnienia do korzystania z NIP-u nadanego przedsiębiorcy co znacząco utrudnia kontynuację lub wznowienie działalności gospodarczej przez sukcesorów przedsiębiorcy.

Poniżej zaprezentowano najważniejsze zmiany jakie przewiduje ustawa:

1. Zarządca sukcesyjny

Możliwość ustanowienia zarządcy sukcesyjnego. Jest to rozwiązanie umożliwiające zachowanie ciągłości w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Ustawa przewiduje powoływanie zarządcy sukcesyjnego przez spadkobierców lub małżonka przedsiębiorcy w terminie 2 miesięcy od jego śmierci. Uprawnienie zarządcy sukcesyjnego do prowadzenia firmy co do zasady istnieć będzie  do momentu działu spadku, jednakże maksymalnie przez okres 2 lat. Jedną z najistotniejszych kompetencji osoby zarządcy będzie możliwość  prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku, w tym także uprawnienie do podejmowania czynności sądowych związanych z prowadzonym przedsiębiorstwem.

2. Sukcesja na gruncie prawa administracyjnego. 

Następcy prawni przedsiębiorcy (osoby fizycznej) w szczególności będą mogli wstępować w prawa i obowiązki administracyjne związane z działalnością gospodarczą wynikające m.in. z koncesji, zezwoleń, licencji i przyznanych ulg oraz ich tymczasowego przysługiwania zarządcy sukcesyjnemu – pod warunkiem spełniania przez uprawnionych warunków potrzebnych do ich uzyskania. Ustawa zapewnia także możliwość dalszego korzystania z przyznanej zmarłemu przedsiębiorcy pomocy publicznej oraz ubiegania się o inne ulgi związane ze zdarzeniami mającymi miejsce po śmierci przedsiębiorcy, w tym także w okresie działalności zarządcy sukcesyjnego.

3. Sukcesja na gruncie prawa pracy.

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego po dniu otwarcia spadku oznaczać będzie, iż  stosunki pracy zostaną zachowane, natomiast w przypadku, gdy zarządca sukcesyjny zostanie ustanowiony po pewnym czasie od otwarcia spadku – stosunki pracy z chwilą śmierci przedsiębiorcy, zgodnie z obecnie obowiązującymi regułami wygasną, jednakże pracownikom będzie przysługiwało prawo powrotu do pracy na zasadach analogicznych, jak przy przywróceniu do pracy. W stosunkach pracowniczych zarządca sukcesyjny uznany zostanie za płatnika składek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób zatrudnionych oraz będzie osobą uprawioną do dokonywania wszelkich czynności związanych z zatrudnieniem.

4. Sukcesja prawnopodatkowa.

Ustawa zakłada następstwo w zakresie podatków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, tj. w szczególności podatku od towarów i usług, podatku dochodowego, podatku od nieruchomości, podatku od środków transportu. Istotne jest także, że ustawa regulować będzie odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz zasady prowadzenia rachunkowości w związku z działalnością przedsiębiorstwa w okresie od otwarcia spadku do jego działu. Sukcesja prawnopodatkowa oznaczać będzie także zachowanie ochrony wynikającej z wydanych na rzecz przedsiębiorcy interpretacji podatkowych, a także prawem do rozliczania przyznanych przedsiębiorcy ulg np. na działalność badawczo – rozwojową.

Mechanizmy prawne przewidziane w nowej ustawie mogą znacząco ułatwić sukcesję przedsiębiorstwa osób fizycznych, a wprowadzenie możliwości ustanowienia zarządcy sukcesyjnego ma gwarantować pełną kontynuację prowadzonej działalności przed jej faktycznym przejęciem przez sukcesorów przedsiębiorcy. Należy jednak mieć na uwadze, iż pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego winno zostać powierzone osobom, które zagwarantują efektywne planowanie jak i wdrożenie sukcesji przedsiębiorstwa osoby fizycznej.